Lại nói chuyện bổ nhiệm GS! Đây là một trò chuyện giữa tôi và phóng viên báo Đất Việt chung quanh những câu hỏi về trường đại học bổ nhiệm giáo sư. Như tôi nói, vấn đề là qui trình cho tốt và tiêu chuẩn khách quan, thì trường nào cũng làm được. Nên giải tán cái Hội đồng chức danh giáo sư Nhà nước đi, vì trong thời đại mới, cái hội đồng đó không cần thiết nữa.
Tôi cũng mới đọc vài ý kiến trong bài "Trường bổ nhiệm PGS, GS: Có ủng hộ nhưng cũng băn khoăn" trên báo Tuổi Trẻ (1), và muốn bàn thêm vài cái ý trong đó:
Gs Nguyễn Đông Phong cho rằng nếu trường bổ nhiệm giáo sư thì "Làm sao người dân phân biệt được đâu là GS của trường và đâu là GS của Hội đồng chức danh GS nhà nước". Tôi nghĩ đó không phải là câu hỏi tốt. Tại sao phải phân biệt cái giáo sư do Hội đồng NN phong cho, và giáo sư của trường bổ nhiệm? Khi người ta kí trên văn bản, trong email, danh thiếp, người ta đều kí dưới danh nghĩa một trường nào đó (chẳng hạn như "Nguyễn Đông Phong, Giáo sư Kinh tế, Đại học Harvard" -- chỉ là ví dụ), chứ đâu có viết chung chung như "Giáo sư Nguyễn Đông Phong" đâu. Nếu phân biệt kiểu đó thì người ta cũng có lí do quay lại vụ "phó tiến sĩ" được tiến phong thành "tiến sĩ", làm sao biết được ai thực sự là tiến sĩ hay phó tiến sĩ? Dĩ nhiêu, đó là câu hỏi không cần thiết, không đáng đặt ra.
Gs Đặng Lương Mô hỏi "Việc Trường ĐH Tôn Đức Thắng thực hiện tự bổ nhiệm PGS, GS có lẽ là hơi vội vàng chăng" thì tôi lại nghĩ một câu khác không cần thiết. Thế nào là vội vàng? À, thì ra GS Mô nói rằng "Ở các nước tiên tiến, GS các trường ĐH công hay trường ĐH tư đều có giải thưởng lớn, kể cả giải Nobel, điều đó chứng tỏ GS của họ rất xứng đáng". Về ý này thì tôi có thể nói là không đúng. Đại đa số các giáo sư không có giải thưởng lớn hay giải Nobel. Nên nhớ rằng trong giới học thuật, có giải thưởng lớn không hẳn là một thước đo về thành đạt. Nói ra ý này nhiều người ngạc nhiên, nhưng đã có nghiên cứu nói rõ như thế rồi.
Gs Võ Văn Tới nói "Còn ở Mỹ, chức danh PGS, GS đều do các trường ĐH bổ nhiệm. Các trường được toàn quyền tự phong PGS, GS nhưng phải thông qua một hội đồng GS với luật định rất chặt chẽ. Những quy định này được nhà trường đặt ra, nhưng phải được hội đồng GS chấp nhận" thì hoàn toàn chính xác. Tôi đồng ý với tất cả những ý kiến của anh Tới. Người cùng bộ lạc, dễ hiểu nhau. Bất cứ trường nào cũng cần một hội đồng, và phải sử dụng cơ chế bình duyệt. Nói cho cùng, chính đồng nghiệp ứng viên công nhận ứng viên là cùng cấp giáo sư, và hội đồng chỉ làm việc phê chuẩn. Nó cũng giống như bài báo khoa học được bình duyệt cho công bố vậy: ban biên tập chỉ quyết định dựa trên bình duyệt của đồng nghiệp, chứ ban biên tập đâu có độc tài quyết định được.
Tôi cũng đồng ý với Gs Nguyễn Hữu Đức (Hà Nội). Nhưng tôi muốn lưu ý là ngay cả ở những nước tiên tiến, có nền giáo dục đại học hoàn chỉnh hơn ta, thì các đại học cũng có nhiều đẳng cấp, và tiêu chuẩn giáo sư cũng rất khác nhau giữa các đại học. Chúng ta không thể đòi hỏi tất cả các đại học có cùng một bộ tiêu chuẩn về giáo sư, bởi vì mỗi đại học có một định hướng và viễn kiến khác nhau. Tiêu chuẩn giáo sư của Đại học Harvard khác với các đại học kém danh tiếng hơn. Ở Úc cũng thế, tiêu chuẩn giáo sư của các đại học nhóm G8 phải khác nhiều so với các đại học cấp thấp hơn. Đó là thực tế chúng ta phải chấp nhận. Bởi vậy, khi nói "bà ấy là giáo sư", thì câu hỏi kế tiếp người ta sẽ hỏi là "giáo sư của trường nào". Tôi nghĩ ở VN cũng vậy, tiêu chuẩn giáo sư sẽ khác giữa các đại học, chứ không đòi hỏi phải đồng bộ được.
Cũng đừng bao giờ ảo tưởng rằng giáo sư của đại học quốc gia là có thành tích khoa học hơn các đại học mới. Ảo tưởng như thế là công thức tuyệt vời của suy thoái. Nhưng nếu có người muốn như thế thì chúng ta nên chúc họ may mắn.
Lại có người hỏi thế các giáo sư đã được phong/bổ nhiệm (dù là do Hội đồng NN hay trường phong) trong thời gian qua thì sao? Tôi nghĩ chẳng sao cả. Có người nói nếu áp dụng tiêu chuẩn mới của ĐH Tôn Đức Thắng thì nhiều giáo sư cũ đã được phong không xứng đáng? Cũng có thể như thế, nhưng đó là chuyện quá khứ. Những bất cập trong quá khứ thì chúng ta không sửa được quá khứ, nhưng chúng ta có thể kiến tạo tương lai tốt hơn.
Có ý kiến cho rằng phải có lộ trình, phải chờ. Tôi không hiểu lộ trình gì, và chờ cái gì? Nếu một trường đã có đủ "momentum" khoa học, có cố vấn tốt và biết "luật chơi" quốc tế, thì còn chờ cái gì nữa? Tôi rất e ngại kiểu suy nghĩ chờ, vì đằng sau suy nghĩ đó là giả định đại học chưa trưởng thành, nên cần phải được cầm tay chỉ việc. Một giả định hết sức sai lầm và ấu trĩ.
(1) http://tuoitre.vn/tin/giao-duc/20150918/co-ung-ho-nhung-cung-ban-khoan/970980.html
========
Trường tự phong PGS, GS: Đừng nghi ngại, nên khuyến khích
http://baodatviet.vn/chinh-tri-xa-hoi/giao-duc/truong-tu-phong-pgs-gs-dung-nghi-ngai-nen-khuyen-khich-3285941/
Không nên xem giáo sư như là một phẩm hàm
PV: Trước việc trường ĐH Tôn Đức Thắng tự phong chức danh GS, PGS cho các giảng viên trong trường, nhiều ý kiến đã lên tiếng cho rằng việc trường tự ý phong chức danh này là sai quy định khi chưa có sự cho phép của các cấp có thẩm quyền. Quan điểm của ông ra sao trước sự việc này?
NVT: Tôi nghĩ Trường ĐH Tôn Đức Thắng bổ nhiệm giáo sư như là một chức vụ, chứ không phải phong chức danh như Hội đồng chức danh giáo sư Nhà nước.
Tôi không rõ sai quy định nào, nhưng tôi biết rằng trong Quyết định của Thủ tướng Chính phủ trao quyền tự chủ cho ĐH Tôn Đức Thắng thì có điều 2a quy định rằng Trường có quyền "tuyển dụng, sử dụng và bổ nhiệm nhân sự là cán bộ quản lí, chuyên gia, nhà khoa học, giảng viên, viên chức ...". Như vậy, ĐH Tôn Đức Thắng chỉ làm đúng theo Quyết định này.
Quan điểm của tôi là nên xem giáo sư là một chức vụ (position) như nguyên tắc mà các đại học trên thế giới và trong vùng dựa vào. Không nên xem giáo sư như là một phẩm hàm. Vì là chức vụ gắn liền với một đại học, nên tôi cho rằng đại học nên được trao quyền tự chủ trong việc bổ nhiệm giáo sư của trường. Do đó, tôi ủng hộ Quyết định của Thủ tướng Chính phủ.
PV: Theo nhà trường cho biết, việc phong GS, PGS chỉ là hình thức bổ nhiệm một chức vụ chuyên môn ở trong trường, để hướng đến sự phát triển của từng khoa. Hơn thế, đây là cách làm được trường tham khảo từ các trường đại học ở các nước tiên tiến trên thế giới. Việc một trường VN áp dụng theo hình thức của các trường phương Tây mà không theo chuẩn mực quy định phong danh hiệu GS, PGS của nước ta hiện nay, theo ông có hợp lý hay không?
NVT: Tôi nghĩ rằng đại học chúng ta đang trong quá trình hội nhập quốc tế, thì việc áp dụng các quy trình và chuẩn mực quốc tế trong việc bổ nhiệm các chức vụ học thuật là rất nên khuyến khích.
Nên nhớ rằng các bảng xếp hạng đại học trên thế giới dựa vào những chuẩn mực chung về nghiên cứu khoa học, giảng dạy, và phục vụ, chứ đâu có xem xét đến chuẩn địa phương.
Chuẩn mực và quy trình phong chức danh giáo sư của Việt Nam hiện nay đã từng gây ra rất nhiều tranh cãi, và nhiều người không cảm thấy thuyết phục với những tiêu chuẩn hiện nay. Tôi có thể chỉ ra vài bất cập như cách đánh giá và cho điểm công trình nghiên cứu khá tuỳ tiện; không có bình duyệt của giáo sư nước ngoài; có khi người ngồi trong hội đồng không có chuyên môn để bình duyệt; không phân biệt ngạch giáo sư giảng dạy và nghiên cứu; qui trình rất rườm rà, v.v. Những bất cập này cần phải được giải quyết và khắc phục. Trường ĐH Tôn Đức Thắng đang cố gắng soạn bộ tiêu chuẩn khách quan và khoa học, cũng như quy trình bổ nhiệm minh bạch, theo tôi là rất cần thiết.
PV: Theo ông, chuyện nhà trường tự phong chức danh GS, PGS cho giảng viên có phải là một tiền lệ xấu nên mới vấp phải phản ứng của dư luận hay không? Vì sao?
NVT: Tôi nghĩ ngược lại: đó là một tiền lệ tốt. Tốt là vì đó là một cách hội nhập quốc tế và tự tin. Việc Trường đề ra quy trình và soạn bổ tiêu chuẩn bổ nhiệm giáo sư còn chứng minh rằng Trường ĐH Tôn Đức Thắng đã "trưởng thành" dù chỉ sau 18 năm thành lập.
Hiện nay, Trường ĐH Tôn Đức Thắng là một trong "top 15" trường đại học của Việt Nam có nhiều công trình khoa học được công bố trên các tập san quốc tế. Mỗi năm Trường công bố gần 100 bài báo khoa học trên các tập san quốc tế. Trường cũng là đại học đầu tiên và duy nhất của Việt Nam có 2 bằng sáng chế do USPTO cấp. Trường có hơn 20 labo và nhóm nghiên cứu, một số labo được lãnh đạo bởi các giáo sư đẳng cấp quốc tế. Những yếu tố đó cho thấy Trường đã chứng minh năng lực học thuật để bổ nhiệm giáo sư cho trường.
Quy trình xét 3 vòng là không cần thiết
PV: Đặc biệt trong khi hiện nay số lượng GS, TS ở VN đang thừa quá nhiều, thì việc phong danh hiệu có phải càng vấp phải sự phản đối từ dư luận?
NVT: Tôi thấy dư luận có hai xu hướng: một số đồng tình việc làm của Trường ĐH Tôn Đức Thắng, một số thì phản đối. Tôi nghĩ rất khó nói là số lượng GS hiện nay là thừa hay thiếu. Tính từ 1976 đến nay, đã có hơn 11000 giáo sư và phó giáo sư được tiến phong, nhưng phần lớn là làm việc ngoài đại học. Trong số hơn 61.000 giảng viên đại học hiện nay, chỉ có khoảng 6% là giáo sư và phó giáo sư. Nhìn như thế thì chúng ta thấy các đại học Việt Nam đang thiếu giáo sư.
Nhưng vấn đề không phải là nhiều hay ít giáo sư; vấn đề là ghi nhận đóng góp của các nhà khoa học và giáo sư của trường có xứng đáng với danh hiệu đó hay không. Tôi tin rằng nếu quy trình bổ nhiệm minh bạch và tiêu chuẩn hợp lý thì Việt Nam sẽ có một thế hệ giáo sư đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế, làm cho họ khi ra nước ngoài cảm thấy tự hào với danh xưng giáo sư.
Nên nhớ rằng Đại học Tôn Đức Thắng chỉ bổ nhiệm giáo sư có nhiệm kì, chứ không vĩnh viễn. Sau một thời gian, thành tích nghiên cứu của giáo sư sẽ được duyệt lại và quyết định tái bổ nhiệm hay không sẽ được quyết định. Khi giáo sư không còn công tác thì danh xưng cũng không còn hiệu lực (ngoại trừ trường hợp đặc biệt nếu giáo sư có đóng góp quan trọng cho trường). Do đó, số lượng giáo sư theo quy định này sẽ không "loạn" như nhiều người nghĩ.
PV: Đối với chức danh GS, PGS hiện nay do nhà nước phong tặng, phải trải qua 3 vòng xét tuyển hồ sơ, từ Hội đồng chức danh giáo sư cơ sở, đến liên ngành và cuối cùng là nhà nước. Trong khi đó, chức danh GS, PGS do nhà trường tự phong thì chỉ cần nhà trường thông qua, theo ông chúng ta có thể dựa vào điều kiện, tiêu chí nào để đảm bảo giá trị của nó, thưa ông?
NVT: Quy trình 3 vòng hiện nay tuy mới nghe qua thì có vẻ chặt chẽ, nhưng thật ra là không cần thiết. Do đó, đã có giáo sư nhận xét rằng quy trình hiện nay là "điệp khúc luẩn quẩn rối rắm, càng trở nên phức tạp đến không hiểu nổi."
Quy trình đã phức tạp, mà tiêu chuẩn thì lại có nhiều bất cập và bất hợp lí. Chẳng hạn như việc đánh đồng một công trình trên một tập san khoa học nổi tiếng trên thế giới với một công trình công bố trên một tập san vô danh trong nước là khó chấp nhận được.
Ở các nước tiên tiến, quy trình bổ nhiệm (hay đề bạt) Giáo sư là dựa vào mô hình bình duyệt trong khoa học. Theo mô hình này, hồ sơ của ứng viên sẽ được bình duyệt bởi đồng nghiệp trong ngành. Quy trình này có thể mô tả như sau: hồ sơ của ứng viên sẽ được gửi cho hội đồng học thuật (academic board) của trường; dựa vào đề nghị của ứng viên và hội đồng, hồ sơ sẽ được gửi cho các giáo sư khác, một số giáo sư từ ngoài trường (và nước ngoài) để họ nhận xét; dựa vào nhận xét của các giáo sư bình duyệt, hội đồng sẽ phỏng vấn ứng viên.
Sau khi có đề nghị của hội đồng, hiệu trưởng đại học sẽ quyết định. Bộ giáo dục không can thiệp vào quy trình bổ nhiệm giáo sư của đại học. Đó cũng là quy trình mà hầu hết các nước khác làm theo, kể cả các nước Á châu như Thái Lan, Malaysia, Singapore, Đài Loan (Trung Quốc), Hàn Quốc. Trong quy trình này, hiệu trưởng chỉ bổ nhiệm theo bình duyệt của đồng nghiệp ứng viên, chứ không có bỏ phiếu.
0 nhận xét:
Post a Comment