Có thể nói rằng sự ra đời của NAFOSTED là một tín hiệu tích cực cho khoa học VN, dù muộn vẫn còn hơn không. Hai năm trước, tôi có điểm qua thành tựu của Quĩ NAFOSTED và kết luận rằng các nghiên cứu do Quĩ tài trợ có tăng về lượng nhưng kém về phẩm (1). Nhìn lại 5 năm qua thì tôi thấy kết luận này vẫn còn đúng.
Biểu đồ 1 dưới đây trình bày số ấn phẩm khoa học của VN tính chung và của NAFOSTED tài trợ từ 2010 đến 2014 (số dự báo). Trong năm 2010 chỉ có 68 công trình từ VN trên các tập san ISI là do NAFOSTED tài trợ, nhưng con số này tăng lên 450 cho năm 2014 (dự báo), một tốc độ tăng trưởng 6.6 lần! Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng đó chỉ phản ảnh một "baseline" còn quá thấp, nên không phản ảnh sự tăng trưởng về lâu dài. Năm 2012, số ấn phẩm do NAFOSTED tài trợ chiếm tỉ trọng chiếm 14% tổng số ấn phẩm khoa học VN; con số này cho năm 2013 là 16%, và tôi dự đoán năm 2014 sẽ là 17%. Như vậy, đóng góp của NAFOSTED vào khoa học VN là đáng kể.
Biểu đồ 1: Số ấn phẩm khoa học công bố trên các tập san trong danh mục ISI từ 2010-2014 phân theo năm và nguồn tài trợ (do NAFOSTED hay không do NAFOSTED tài trợ)
Nhưng tài trợ của NAFOSTED cho các lĩnh vực nghiên cứu không cân đối. Biểu đồ 2 cho thấy gần 30% các bài báo về toán học trong năm 2010-2014 là do NAFOSTED tài trợ, và tỉ trọng này là cao vào hạng 2 (chỉ sau cơ học). Tỉ trọng bài báo của các ngành khác do NAFOSTED tài trợ là vật lí (24%), khoa học vật liệu (24%), hoá học (16%), kĩ thuật – engineering (17%), cơ học (40%). Đại đa số công bố trong ngành y sinh không do NAFOSTED tài trợ.
Biểu đồ 2: Số ấn phẩm khoa học công bố trên các tập san trong danh mục ISI từ 2010-2014 phân theo lĩnh vực nghiên cứu và do NAFOSTED tài trợ hay không do NAFOSTED tài trợ
Do đó, nhìn cách khác, ngành toán đóng góp vào NAFOSTED khá cao. Trong tổng số bài báo do NAFOSTED tài trợ, gần 27% là từ ngành toán. Các ngành khác cũng có đóng góp nhiều là vật lí (21%), khoa học vật liệu (12%), hoá học (12%), và kĩ thuật (12%).
Nói tóm lại, NAFOSTED đã có đóng góp tích cực vào việc nâng cao sự hiện diện của khoa học VN trên trường quốc tế. Ra đời và hoạt động từ 2008 (chủ yếu là từ 2009), NAFOSTED đến nay đã đóng góp gần 17% tổng "sản lượng" ấn phẩm khoa học của VN dù với một ngân sách khiêm tốn. Tuy nhiên, đó là về lượng, tôi có những số liệu về phẩm (như tần số trích dẫn, impact factor) thì những nghiên cứu do NAFOSTED tài trợ có phẩm chất kém hơn hẳn so với trung bình VN. Nhưng NAFOSTED có điểm sáng là giúp nâng cao nội lực cho khoa học VN.
Có thể xem NAFOSTED đã thành công bước đầu, và tôi nghĩ đã có đủ chứng cứ để triển khai mô hình NAFOSTED rộng rãi hơn và qui mô hơn trên cả nước. Cần phải dứt khoát ngưng mô hình cung cấp tài trợ khoa học cũ mà các sở khoa học cấp tỉnh, thành và rất nhiều nơi khác trực thuộc bộ đang làm, tức không dựa vào thành tích công bố quốc tế mà dựa vào các tiêu chí đáng ngờ và phi khoa học. Cuộc cách mạng nào cũng đau đớn, nhưng với sự thành công của NAFOSTED thì Bộ KHCN không có lí do gì để chần chừ xoá bỏ cơ chế làm việc cũ và thay vào đó là mô hình NAFOSTED. Làm được như vậy tôi nghĩ sẽ xoá bỏ các "cây đa cây đề" dỏm cùng những tàn dư của họ đang thống trị khoa học VN hiện nay, và giúp cho khoa học VN sẽ tiến nhanh hơn để vượt qua các nước trong vùng.
===
0 nhận xét:
Post a Comment