Thế là sáng kiến của ĐH Tôn Đức Thắng (TDTU) trong việc tự chủ bổ nhiệm giáo sư (1) đang gây ra tranh cãi (2,3). Tôi nghĩ có tranh luận về việc bổ nhiệm chức vụ giáo sư là rất tốt, vì để cho công chúng biết được sự dị thường của hệ thống hiện hành dưới chế độ Hội đồng chức danh giáo sư nhà nước (HĐNN). Đọc qua vài phản ứng của những người phản đối sáng kiến của TDTU tôi nảy ra ý định làm một cuộc hỏi & đáp ngắn để đóng góp vào cuộc tranh luận.
Hỏi: Chức danh giáo sư của TDTU và HĐNN khác nhau như thế nào?
Đáp: TDTU sẽ có 3 bậc giáo sư: assistant, associate, và full professor. Còn HĐNN chỉ có 2 bậc là associate professor và full professor. Ngoài ra, một khác biệt khác là TDTU sẽ có 2 ngạch: giảng dạy và nghiên cứu. Mô hình của TDTU theo mô hình ở các nước tiên tiến và trong vùng đã và đang làm.
Hỏi: Tại sao TDTU đòi phong chức danh giáo sư, mà không để cho giảng viên được xét duyệt bởi HĐNN?
Đáp: Đây là một hiểu lầm quan trọng. TDTU không phong chức danh hay phẩm hàm hay học hàm. HĐNN phong chức danh giáo sư. Còn TDTU chỉ bổ nhiệm chức vụ giáo sư. Chức vụ khác với chức danh. Chức vụ gắn liền với một đại học cụ thể, và trong trường hợp này là TDTU.
Hỏi: Như vậy giáo sư của TDTU không hẳn là được HĐNN công nhận?
Đáp: Cũng có thể như thế, nhưng TDTU chỉ bổ nhiệm chứ không phong chức danh. TDTU muốn giáo sư của Trường phải có tính cạnh tranh trên trường quốc tế, chứ không cạnh tranh với chức danh giáo sư do HĐNN phong ban.
Hỏi: Qui trình phong chức danh giáo sư của HĐNN rất nghiêm ngặt, thủ tục chặt chẽ. Vậy qui trình của TDTU như thế nào?
Đáp: Bất cứ qui trình bổ nhiệm chức vụ học thuật nào cũng phải nghiêm chỉnh và chặt chẽ. Không có lí do gì để nói rằng qui trình của TDTU là không nghiêm ngặt như của HĐNN. Thật ra, TDTU dùng mô hình peer-review (bình duyệt của các giáo sư khác, kể cả nước ngoài) để bổ nhiệm chức vụ giáo sư, còn HĐNN thì không dùng bình duyệt từ nước ngoài.
Hỏi: Tiêu chuẩn phong chức danh giáo sư của TDTU có cao hơn HĐNN?
Đáp: Một lần nữa, TDTU không "phong chức danh"; TDTU bổ nhiệm chức vụ giáo sư. Tiêu chuẩn của TDTU được soạn sau khi đã tham khảo các tiêu chuẩn của các đại học bên Mĩ và Úc. Ngoài ra, chúng tôi có cố vấn của giáo sư nước ngoài về tiêu chuẩn. Nói chung, bộ tiêu chuẩn của TDTU sẽ bao quát hơn của HĐNN, vì TDTU không chỉ xét đến nghiên cứu khoa học, mà còn các tiêu chuẩn về chất lượng nghiên cứu, đóng góp cho chuyên ngành, đóng góp cho xã hội, và đóng góp cho nhà trường. Về nghiên cứu khoa học, TDTU đề ra tiêu chuẩn cao hơn tiêu chuẩn của HĐNN. Chẳng hạn như TDTU không đánh đồng một cách tuỳ tiện giá trị của công trình khoa học trên tập san trong nước và quốc tế như HĐNN làm, mà TDTU có thang điểm riêng, theo chất lượng tập san.
Hỏi: Tức là các GS/PGS do HĐNN phong có thể không đáp ứng tiêu chuẩn của TDTU?
Đáp: Cũng có thể như thế. Nhưng không thể nói chung được, mà phải tuỳ theo trường hợp cụ thể.
Hỏi: TDTU không đủ giáo sư để xét duyệt và bổ nhiệm chức danh giáo sư?
Đáp: Rất khó nói thế nào là đủ và thế nào là không đủ. Như nói trên, TDTU sẽ dùng chế độ peer review trong và ngoài nước để bổ nhiệm chức vụ giáo sư, chứ không phải chỉ giáo sư trong trường mới xét duyệt (nếu thế thì đâu còn gì là qui trình học thuật nữa?!)
Hỏi: Ông PGS-TSKH Bùi Mạnh Nhị (Chánh văn phòng HĐNN) nói rằng “GS, PGS là chức danh rất nghiêm túc và vinh dự, dù các trường có quyền tự chủ thì cũng không thể tùy tiện được, phải đảm bảo quy định, đảm bảo mặt bằng chất lượng quốc gia”. TDTU có bình luận gì về nhận xét đó?
Đáp: TDTU cũng đồng ý là việc bổ nhiệm giáo sư là việc làm nghiêm chỉnh, không thể tuỳ tiện được. Chính vì thế mà TDTU có bộ tiêu chuẩn và tham khảo từ nước ngoài. Như nói trên, giáo sư do TDTU bổ nhiệm sẽ ngang hàng với mặt bằng thế giới, chứ không phải ở Việt Nam. Chúng tôi muốn giáo sư của TDTU tự hào khi ra nước ngoài khi sử dụng danh xưng "Professor".
Hỏi: Ông Nhị cũng đã gọi điện cho Tổng Liên Đoàn Lao Động Việt Nam, cơ quan chủ quản của TDTU, để đề nghị "TDTU thực thi pháp luật"? Nhà trường bình luận gì về hành động này?
Đáp: Việc bổ nhiệm chức vụ giáo sư không phải là vấn đề của pháp luật, mà là vấn đề học thuật. Do đó, TDTU cho rằng việc làm của ông Nhị là một hành động không cần thiết. Ông Nhị có thể liên lạc trực tiếp với TDTU để sắp xếp một buổi thảo luận một cách văn minh và chuyên nghiệp, chứ không nên "méc" như thế.
Hỏi: Nếu TDTU làm và các đại học khác cũng làm theo thì VN sẽ có quá nhiều giáo sư?
Đáp: Vấn đề không phải là nhiều hay ít; vấn đề là giáo sư của trường có xứng đáng với danh hiệu đó hay không. Hiện nay, VN đã có hơn 10 ngàn GS/PGS do HĐNN phong, nhưng có ý kiến cho rằng đa số (80%) không xứng đáng danh xưng đó hay chức vụ đó (4). TDTU quan niệm rằng giáo sư do TDTU bổ nhiệm phải đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế (như khoa học & công bố quốc tế, đóng góp cho chuyên ngành, đóng góp cho đại học, phục vụ xã hội). Người được bổ nhiệm giáo sư của TDTU có quyền tự hào mà không thấy "lép vế" khi ra nước ngoài.
Hỏi: Nếu tất cả các đại học khác làm theo mô hình và cách làm của TDTU thì HĐNN sẽ phải giải tán?
Đáp: Việc phong chức danh / phẩm hàm giáo sư theo mô hình tập trung (tức HĐNN như hiện nay) là theo mô hình của các nước XHCN cũ. Ngày nay, mô hình đó đã lạc hậu. Đã có nhiều ý kiến trong quá khứ là nên bỏ việc phong chức danh, mà xem giáo sư là chức vụ. Ở các nước tiên tiến, các đại học tự chủ trong việc bổ nhiệm và đề bạt chức vụ giáo sư, chứ Nhà nước không can thiệp. Việc để HĐNN đảm trách việc phong chức danh giáo sư là dựa trên giả định các đại học Việt Nam chưa "trưởng thành", và TDTU không chấp nhận giả định đó. TDTU đã qua một thời gian "trưởng thành" và đủ tự tin để đóng góp vào tiến trình phát triển học thuật nước nhà, kể cả tự chủ trong việc bổ nhiệm các chức vụ giáo sư.
=====
Ghi chú: Trên đây chỉ là tưởng tượng do tôi nghĩ ra, chứ không nhất thiết là quan điểm của TDTU.
0 nhận xét:
Post a Comment