Hôm qua, đọc bài báo thấy một vị giáo sư trích dẫn một câu của Louis Pasteur làm tôi ngờ ngợ, vì nghe quen quen mà không quen. Chiều về kiểm tra lại thì thấy câu trích dẫn không đúng. Vị giáo sư đó nói: “Tôi xin nhắc lại câu nói nổi tiếng của nhà bác học Pháp Louis Pasteur ‘Khoa học không có tổ quốc, nhưng nhà khoa học phải có một Tổ quốc’ để thấy trách nhiệm quốc gia và quốc tế của nhà khoa học thời hội nhập quốc tế ngày nay” (1). Thật ra, ông Pasteur không có nói câu đó!
Chính xác là ông Pasteur nói như sau: “Science knows no country, because knowledge belongs to humanity, and is the torch which illuminates the world” (2). Câu này (tiếng Anh) có thể dịch là: Khoa học không biết đến ranh giới quốc gia, bởi vì kiến thức thuộc về nhân loại, và là ngọn đuốc soi sáng thế giới. Bản gốc là "La science n'a pas de patrie, parce que le savoir est le patrimoine de l'humanité" (xem hình) cũng có ý nghĩa giống như bản dịch tiếng Anh.
Cám ơn bạn Kim Doan cung cấp hình
Nhưng tìm hiểu thêm thì thấy đây đó có một phiên bản khác. Chẳng hạn như câu “We affirm the neutrality of Science ... Science is of no country. ... But if Science has no country, the scientist must keep in mind all that may work towards the glory of his country. In every great scientist will be found a great patriot” (3). Tạm dịch: Chúng ta khẳng định tính trung lập của khoa học … Khoa học không có quốc gia … nhưng nếu khoa học không có quốc gia, nhà khoa học nên nhớ rằng tất cả những công trình khoa học đều nhắm đến thanh danh của tổ quốc. Trong mỗi một nhà khoa học lớn là một con người ái quốc lớn.
Câu này khó hiểu. Phần đầu thì ông Pasteur hàm ý nói rằng khoa học tồn tại độc lập với lòng yêu nước, nhưng phần sau thì ông lại nói nhà khoa học phải ghi công cho tổ quốc những công trình mà họ có ảnh hưởng đến thế giới, tức là một câu mang tính quốc gia chủ nghĩa. Có lẽ đó là cách nói của người Pháp?!
Nhưng rõ ràng là ông Pasteur không có nói cái câu mà vị giáo sư kia trích dẫn. Và, cái câu của ông Pasteur cũng chẳng liên quan gì đế việc lạm phát hay không lạm phát giáo sư ở VN. Cũng nhờ bài báo mà tôi có dịp xác định một câu nói nổi tiếng của Pasteur.
===
(1) http://cand.com.vn/giao-duc/Khong-co-chuyen-lam-phat-Giao-su-tai-Viet-Nam-372769/
(2) https://en.wikiquote.org/wiki/Louis_Pasteur
Câu này trích từ cuốn sách Louis Pasteur, Free Lance of Science (1960) của René Jules Dubos.
(3) http://todayinsci.com/P/Pasteur_Louis/PasteurLouis-Science-Quotations.htm
0 nhận xét:
Post a Comment